de ocd

Mijn ocd zit op interactie, op ik als mens tussen de mensen, ik als mens in het bestaan ook.
Ik moet het juiste doen en zeggen. Het moet correct zijn, naar waarheid, het moet kloppen en ethisch verantwoord zijn. Het moet van binnenuit komen en zinnig zijn.
Mijn bestaan gaat er om dat het ook moet kloppen. It must all make sense. Niks gaat verloren in mijn wereld, alles heeft zin en betekenis, alles heeft zijn plaats en zijn tijd en niks gebeurt zonder reden.

In beide denk ik dat het gaat om een persoonlijke richtlijn, een waarheid die bij mij past. Iets wat bij mijn essentie hoort, bij wie ik in de kern ben. Maar de nul-marge die ik er in hanteer komt voort uit een gebrek aan fundamenteel vertrouwen dat het zich ook op juiste manier zal voltrekken. Ook als ik zelf niet het juiste doe of zeg. Want mijn ideeën over het juiste zijn in de loop van mijn leven wel veranderd.

Toen ik in therapie ging, was het juiste alleen maar gebaseerd op het juiste doen voor de ander. Gehoorzamen aan externe bronnen noem ik dat nog altijd. Ik weet nu dat het een extreme vorm van overleven is in een wereld die te overweldigend eisen aan me stelde waar ik me niet tegen kon verweren.

Het is moeilijk om te gehoorzamen aan externe bronnen. Ze wisselen nogal, en hun verwachtingen zijn een duister geheim. Afstemmen werd dan ook een handige hulpbron. Tot ik niet meer in de gaten had wat ik eigenlijk zelf nog wilde. Maar ergens diep van binnen schreeuwde er van alles om hulp en aandacht. Ik dreigde te imploderen op al die druk die van buitenaf kwam. Depressie was het gevolg. En dwangmatig alles nalopen op juistheid. In gedachten. Mentale compulsies. Destijds dwangneurose genoemd. Ondertussen hardop dagdromend mijn eigen verlangens overeind houdend. Dan vocht ik tegen alles en iedereen die me zo onder druk zette. Liet ik mijn stem horen. Maar dat was in het echte leven niet het juiste om te doen. Gedacht vanuit de overtuigingen die ik toen had. Overgenomen van mijn omgeving.

Nul-marge is een typisch kernmerk van dwang. Ik zocht het nog eens na in het boek: bij gebrek aan beter, namelijk het gevoel dat het wel in orde is, wordt de oplossing gezocht in zeker weten, mentaal bedacht.

Naast dit juiste moeten doen, had ik nog een vliegwiel dat begon te draaien als ik een belangrijke clou vond die me zou helpen in beter het juiste doen. Want ik faalde er jammerlijk in. Het juiste doen voor anderen kan sowieso niet, absoluut bekeken. Wat voor de éne ander juist is, is dat voor de ander niet. Als je daaraan wil voldoen moet je continu een kameleon zijn. iets wat ik in mijn huidige werk nog altijd toepas, bij de verschillende cliënten. Daarom ben ik daar zo goed in. En vrees ik andere doelgroepen waarin ik een constante moet zijn, in een beroep wat niet helemaal bij mijn persoonlijke verlangens past. Dat is dan dus niet het juiste voor mij.

Als ik naast voldoen aan al die verlangens van anderen zelf ook nog in het plaatje meegenomen moest worden, dan was het conflict compleet. Want ik heb doorgaans andere belangen dan de mens tegenover me. En het juiste voor mij kan onmogelijk helemaal precies hetzelfde zijn als het juiste voor de ander. Het is per definitie gewoon niet absoluut mogelijk. En vanaf grote hoogte ook helemaal niet wenselijk. Maar hier draaide vele jaren het innerlijk conflict om. Op werkgebied nog altijd enorm.

Het vliegwiel gaat om het direct uitvoeren van de clou, als ik die gevonden heb. Het moet, want het is het juiste om te doen. En het moet echt NU, anders is de kans voorbij. Dit is een overblijfsel van wat ik het snippertjeseffect noem. Er komt een snippertje fijn voorbij in een verder onaangenaam leven, en dat moet ik grijpen voor het voorbij vliegt. Ook weer gelinkt aan ervaren, en het fundamentele gebrek aan vertrouwen versterkend. Hierin dus ook: gebrek aan vertrouwen dat het allemaal wel goed komt, ook als ik wat minder hard ga werken nu.

Dit vliegwiel heeft me jaren lang opgejaagd. Eigenlijk net zolang tot ik niet meer verantwoordelijk was voor mijn dochter, en ik iets van het verplichte juiste doen kon loslaten. Want het jammerlijke falen in het absolute juiste doen - een schrijnend gevolg van leven als mens in een veranderende en betrekkelijke wereld - dreef me altijd aan om "beter" te worden. Beter in het juiste doen.

Ik zie nou ook waarom ik niet kon kiezen voor de overstap naar de andere werkgever, al waar de doelgroep zelf minder eigen verantwoordelijkheid heeft, en ik als verzorgende en uiteindelijk verpleegkundige beslissingen moet nemen die mogelijk grote gevolgen kan hebben. Daarom kan ik wel werken binnen Fokus.

Hiermee verschuift het "gehoorzamen aan externen" naar "de ander is eindverantwoordelijke voor het geleverde werk". Ik doe slechts wat hij vraagt, en doe dat zo perfect mogelijk. Maar ik hoef niet te beslissen wat er moet gebeuren voor die ander. Die last vind ik veel te groot.

Ook hierin zit weer die persoonlijke richtlijn: ieder moet zichzelf kunnen zijn, dat is het juiste voor iedereen op deze wereld. Het is opmerkelijk hoe een overlevingsstrategie zich precies heeft afgestemd op mijn richtlijn. Niet heel raar wellicht, maar ik zag alleen de strategie als overleving en van daaruit had ik er weerstand tegen. Ik zie nu hoe er wel een persoonlijke richtlijn onder zit.


Ik kom dus in conflict als het juiste voor mezelf lijnrecht tegenover het juiste voor ander staat. Want het juiste doen gaat ook om de ander niet onnodig beschadigen. Dus moet ik altijd belangen tegen elkaar afwegen. In gesprekken gaat de interactie zo snel dat ik daar te weinig tijd voor heb. Daar komt bij dat ik niet altijd meteen op de juiste woorden kom, en de druk voel om toch een juiste respons te geven. Vaak genoeg mondt dit uit op zwijgen - want dan zeg ik tenminste geen volledig onjuiste dingen - en dan daarna maar vooral de gesprekken nadoen op alsnog. En ondertussen onderzoeken waarom dit zo gebeurde, want it must all make sense, en we moeten beter worden in het juiste doen.

Kortom: het is vermoeiend. Maar ik heb me hierdoor wel ontzettend ontwikkeld. En heb mezelf aangeleerd om vanuit "it must all make sense" te zoeken naar de zin en ben er heel gedreven in geworden. Heb mezelf getraind als het ware in vertrouwen: ik zal weten waar het allemaal zin voor heeft, en daardoor is het uiteindelijk natuurlijk toch goed. Met het vele trainen, kan ik het moment van geruststelling steeds verder naar voren schuiven.
Nog altijd is het geen fundament, maar met elke goed ervaring groeit het.

Het verklaart ook meteen waarom de tekst er zo uitrolt in gesprekken waarin ik boos ben. Dan ben ik niet meer bezig met afwegen wat het juiste is ook voor de ander en zeg ik het gewoon. Punt hierna is dan dat ik dat dan weer eindeloos goed moet maken, in dagdroomvorm. Vooral als ik de emotie bij de ander heb gezien. Of gevoeld zelfs. Ugh.... Dit is een ding wat zich eindeloos blijft herhalen, linksom of rechtsom.



Kortom: het juiste doen en zeggen gaat om het correcte, het volledige, het zinnige, het hoogste goed, het ethisch verantwoorde, enz.... (het gaat uiteindelijk natuurlijk om wat ik juist vind).
Ik kom in conflict als het juiste voor mij niet hetzelfde is als het juiste voor jou. Dus, in interactie loop ik problemen op. Ook omdat het juiste voor jou, voor mij een grote onbekende factor is. Dus moet ik het hebben van inschatting en wat ik zie/voel. Screenen van de ander. En: omdat de reactie van de ander die van afwijzing kan zijn, wat ik zelf dan weer niet fijn vind, wordt helemaal onduidelijk wat het juiste is. Ook voor mij.

Maar doen wat het juiste is voor de ander, terwijl dat voor mij niet is, is het antwoord niet meer. Daar kom ik vandaan. Vanuit de extreme behoefte aan veiligheid en steun in de buitenwereld. Naarmate ik meer steun en stevigheid in mezelf vond, werd dit minder belangrijk.

De problemen in interactie hebben zich in de loop der jaren dus op verschillende manieren geuit. In mentale compulsie in de vorm van afwegen wat het juiste nu is, nagaan of ik wel het juiste doe en hoe ik er achter kan komen wat het juiste is. In de vorm van naarstig zoeken naar manieren waarop ik beter kan zijn in het juiste doen en naar omgevingen waarin het makkelijker was voor mij om het juiste te doen voor mij zonder dat het afwijzing veroorzaakte - en daar moest ik mee bezig blijven. En in dagdroomvariant om begane vergissingen alsnog juist af te handelen. Al dan niet met heldinnendaden.

Ik wil dus naar de ervaring toe dat het juiste voor mij in lijn is met het juiste voor de betrokken ander(en). In werk, in wonen, in contacten, in relatie (?). Dan is er geen conflict meer. Dit is kort samengevat in: fijn samen.