Rondom het vuur
Als we samen bij het vuur
Kijkend in de vlammen
Marshmallows warm maken
Ons warm en geborgen voelen
En veilig genoeg om ons verhaal te delen
Onze stem te laten horen, of onze stille aanwezigheid te laten zien
Als we samen bij het vuur
Ons gehoord en gezien weten door de aanwezigheid van veilige anderen
Dan kan ons verhaal door de warmte van de vlammen
En de koestering van de ander
Een nieuwe kleur krijgen
De kleur van niet meer alleen
De kleur van samen.
Een tijd terug ontdekte ik de polyvagaaltheorie, die is gebaseerd op de inzichten over ons autonoom zenuwstelsel en hoe wij heel onbewust reageren op signalen van gevaar en veiligheid. De theorie was voor mij de grote vondst waar ik al lang naar op zoek was, en gaf een neurologische en wetenschappelijke onderbouwing voor wat ik intuïtief wist: wij, mensen, hebben het nodig om ons veilig te weten en die veiligheid moeten we vinden bij elkaar. Aldus was ik uitgekomen bij de wetenschap van veiligheid, the science of safety. Of, zoals Bessel van der Kolk, deskundig op gebied van traumabehandeling, het mooi zegt: zolang we ons veilig gekoesterd weten in de harten en geesten van mensen die van ons houden, kunnen we bergen beklimmen, woestijnen oversteken en de hele nacht opblijven om projecten af te maken.
Je veilig voelen is niet hetzelfde als de afwezigheid van gevaar ervaren. Het is niet voldoende om stressfactoren te elimineren om te kunnen floreren. We hebben signalen van veiligheid nodig voor onze gezondheid, voor groei en moving forwards. Om voort te kunnen gaan in het leven. Het belang van dit inzicht, dat we naast het wegvallen van stressoren ook signalen van veiligheid nodig hebben, wordt nog ernstig onderschat. Op vele gebieden in onze samenleving. Maar vooral ook op plaatsen waar gewerkt wordt met kwetsbare anderen, zoals scholen, ziekenhuizen en therapeutische omgevingen. De polyvagaaltheorie verschaft hier belangrijke inzicht in.
Om dit op heel eenvoudige wijze inzichtelijk te maken, geef ik graag het voorbeeld van het lieflijke slaapliedje van een moeder naar haar baby. Versus de lage stem van vader. Hoe de stem van moeder geruststelt en die van vader niet. Daar liggen biologische, neurologische principes aan ten grondslag. En hoe vreemd dit voor sommigen misschien ook mag klinken: we hebben tot op ons sterfbed nog steeds dit geruststellende slaapliedje nodig. Niet van onze moeder misschien, maar wel van elkaar. Helaas ontbreekt het hier vaak aan voor veel mensen, en daar ontstaat dus een breed scala aan chronische klachten door. Sociaal-emotioneel, psychisch en lichamelijk.
Ons autonoom zenuwstelsel is continu de omgeving aan het scannen naar signalen van veiligheid en gevaar. Het doet dit om ons in leven te houden, en het grootste gedeelte hiervan vindt plaats zonder dat we ons daar bewust van zijn. We merken voornamelijk de automatische respons op als we in een andere staat van zijn terechtkomen. Als ons lichaam zich opmaakt om te gaan vechten of te vluchten bijvoorbeeld. Denk aan een versnelde ademhaling, het zweet dat je uitbreekt, onrustige gevoelens, enz. Maar ook reacties als het niet meer kunnen vinden van woorden, stilvallen en een gevoel van je terugtrekken zijn een respons van het autonoom zenuwstelsel.
Dit gebeurt allemaal onwillekeurig….en dat is waar heel vaak misverstanden om ontstaan. De algemene opvatting is namelijk nog steeds dat we hier met wilskracht wel even iets aan kunnen veranderen, en dat is ook nog vaak een uitgangspunt binnen behandelmethoden. Punt is dat met deze benadering alleen maar meer signalen van onveiligheid ontstaan, omdat we worden beoordeeld op onze wilskracht. Met betrekking tot iets waar we dus eigenlijk helemaal niet zo veel vat op hebben. Geen wonder dus dat mensen het gevoel krijgen dat ze falen en zich gaan schamen.
Het safe and sound protocol (ssp) is een luistermethode gebaseerd op de kenmerken van het geruststellende slaapliedje van moeder. Interessant om te weten is het feit dat geluid de belangrijkste trigger is als het gaat om signalen vanuit de buitenwereld. En geluiden geven dus een signaal af van veiligheid of van gevaar. De ssp is afgestemd op wat ons zenuwstelsel beoordeelt als veilig, alle elementen van gevaar zijn eruit gehaald. Met het luisteren krijgt het lichaam heel vanzelf signalen van veiligheid. Voor sommige mensen is dat een primeur. Door de aanwezigheid van een veilige ander met wie over deze ervaringen gepraat kan worden en over eventuele herinneringen of associaties die er door opkomen, kunnen oude verhalen over onszelf en de wereld, een nieuwe kleur krijgen. En wordt er een nieuwe beweging vooruit mogelijk.
De vuurcirkel is bedoeld als uitnodigende omgeving om samen te komen, met elkaar aanwezig te zijn en verhalen te delen. Dit laatste hoeft niet, maar kan wel. De nadruk ligt hierbij vooral op het delen, het geven van een stem aan je eigen verhaal. Omdat het verhaal bijzonder is en gehoord wil worden. Precies zoals het is. Om de sfeer en veiligheid te borgen is er een hoofdregel: elk verhaal is goed zoals die is, behoeft geen toevoeging of verandering maar wil vooral gehoord en gekoesterd worden. In de harten van veilige anderen geborgen worden.
Natuurlijk kan het voorkomen dat het verhaal van de ander bij onszelf iets triggert en een respons losmaakt. Ook daar is alle ruimte voor. Het kan naast elkaar bestaan, zolang we in gedachten houden dat het niet die ander zelf is die ons triggert, maar elementen in het verhaal. Ik zal er alles aan doen om als spaceholder het proces voor alle betrokkenen de ruimte te geven. Voel je vooral heel welkom.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten