hsp versus getting hijacked

 

Hierboven een plaatje van een hersenscan bij een normaal gezonde persoon. In rust licht het voorste gedeelte van het brein sterk op en een deel aan de achterzijde. het voorste gedeelte is betrokken bij het gevoel van "zelf": wie je bent, waar je voor staat enz. Het deel aan de achterzijde is betrokken bij de registratie van je lichaam: waar het zich bevindt, hoe het aanvoelt, enz.

Bij dreiging gaan die gebieden uit, en alleen het deel aan wat betrokken is bij reageren op gevaar.

Dan zie je hierboven wat er gebeurt bij een persoon met ptss. In rust staat het vorste deel uit en het deel aan de achterkant is minder actief. Het deel van de hersenen wat betrokken is bij je gevoel van zelf staat dus op non-actief, en de informatie die je kunt verwerken over je lichaam is ook minder. 

Bij dreiging gaat het angstgebied aan en beide gebieden lichten ook op. Kortweg komt dat er op neer dat je dus meer besef hebt van zelf en lichaam, maar ook dat je gevaar registreert. Je voelt je meer levend als je gevaar ervaart.

Nu kom ik uit bij het fenomeen narratieven. Wat we zien is dat mensen met trauma vanwege hun verlies van gevoel van het zelf het besef verliezen van waar zij ophouden. De spiegelneuronen, waarmee we hetzelfde kunnen ervaren als wat we zien gebeuren bij een ander, zitten ook aan de voorkant van de hersenen. Als de werking van deze hersengebieden versoord raken, kan ook ons besef van wat van ons is en wat van de ander verstoord raken. In de traumawereld noemen ze dat getting hijacked door wat de ander ervaart. Laat dat net zijn wat ze ook van hsp-ers zeggen. Het narratief wat je hanteert bepaalt echter wel hoe je het "probleem aanvliegt".

Ik kreeg veelal te horen dat ik me moest afsluiten voor wat er bij de ander gebeurt. De spiegelneuronen uitschakelen is geen optie. Het kan niet en is ook helemaal niet wenselijk. Ze dienen een doel. Maar een beter gevoel van zelf ontwikkelen daarentegen is wel een optie. Ik voel al hoe groot het effect daarvan is.

Opgesloten

Een uur of wat geleden schoot ik wakker uit een terugkerende nachtmerrie. Een beeld wat zich steeds weer laat zien, en waar ik uit wakker schiet met een gevoel van angst en misselijkheid. In de droom lig ik in bed, en een onzichtbare kracht houdt mij in bedwang zodat ik niet kan bewegen. Vaak probeer ik te schreeuwen en lukt ook dat niet. Me loswrikken is onmogelijk. En ik ben bang. Want ik kan niet zien welk kracht dit veroorzaakt bij mij. Ik schiet meestal wakker op het moment dat ik in wanhoop dreig te raken en instort.

Dromen kunnen krachtige betekenisvolle beelden herbergen. Ik onthoud ze gemakkelijk en ik mag graag naar de symboliek ervan kijken. Ik merk nu dat deze droom een nieuwe betekenis krijgt. Door alle gebeurtenissen van de laatste tijd. Die wil ik graag delen, merk ik. Want ik ben al weer een tijdje op een bijzondere ontdekkingstocht. Een beetje zoals de tocht toen ik net de diagnose van het dagdroomsyndroom ontdekt had en besloot om 7 weken met rugzak door Nederland te trekken. Al weer 4 jaar geleden nu. 

Destijds had ik contact met de psychiater die alom deskundig is op het gebied van dwangstoornissen, de grote naam in Nederland op dat gebied. Hij zei me impliciet dat ik wellicht nooit meer van het syndroom af zou raken, hij is ervan overtuigd dat dwang levenslang is. Dat was voor mij geen optie. Inmiddels heb ik een andere grote naam ontdekt, de man bij wie neurowetenschap, psychiatrie, openstaan voor andere realiteiten en alternatieve geneeswijzen samenkomen in één alomvattende benadering. Ik ben erg blij hem te hebben gevonden. Ik voel me zelfs verwant met hem en reken me deel van de community van onvermoeibare zoekers naar meer en meer inzicht en wijsheid.

Ojee...ik wil echt zoveel vertellen, dat het me nu overweldigt en ik niet weet waar ik verder zal gaan. Voel je vrij ook om af te haken onderweg.

Het begon ergens in juli afgelopen jaar, toen ik enkele weken vakantie had en al fietsend bij het oorlogsmonument in Mierlo uitkwam. Ik voelde me op één of andere manier aangesproken door de verwijzing naar trauma. Dat zette mij op een tocht die leidde tot de vondst van de polyvagaaltheorie onder meer. En bracht me bij de visie op trauma zoals die in de loop der jaren is gewijzigd. 

Inmiddels ben ik zelf aanbeland bij de constatering dat mijn lichaam structureel vast heeft gezeten in trauma. Alle issues waar ik mee geworsteld heb afgelopen jaren, en waar ik over geschreven heb, zijn te passen in de laatste inzichten over hoe het lichaam de score bijhoudt van alles waar we in vast komen zitten. Inclusief de zelfhaat en schaamte. En hoe trauma de staat van onze hersenen verandert.

Hoe meer ik er over weet, hoe meer ik verbijsterd ben over mijn eigen onaflatende zoektocht. De symboliek ervan en hoe ik intuïtief routes heb genomen die me hierheen hebben geleid.

Maar trauma dus. De schizo, zoals ik het dwangmatig dagdromen noem, is een vorm van dissociatie. Een staat van zijn die optreedt als het lichaam te veel overweldigd raakt. Dit wist ik al langer vanuit zelfonderzoek, maar dus zonder die wetenschappelijke onderbouwing. Ook de overgevoeligheid voor geluid is een signaal van hyperwaakzaamheid, symptoom van ptss. Daar kon ik mee aan de slag met de SSP, het luisteren naar muziek die het zenuwstelsel signalen van veiligheid geeft. Ik moest er de eerste keer van huilen, de geruststelling die ik voelde door het luisteren.

Maar daarmee was het niet klaar. Ik kwam uit bij de neurographic art, waarmee ik onbenoembare stukken van mezelf en beleving kon verbinden en in beeld brengen. Erg helpend. 

En er moest iets met het lichaam. Dus ging ik - getipt door zus -  naar een mevrouw die integrale holistische massages geeft. Echt geen idee wat dat inhield, maar het was spot on. Ze zoekt plekjes op waar spanning vastzit, gaat daar duwen terwijl je ernaar toe ademt en zucht, duwt nog wat meer enzo, tot het lichaam eindelijk datgene kan uiten wat er op die plek is vastgezet. In mijn geval: huilen en schokken. 

Redelijk woordloos allemaal, hoewel ze me wel vroeg om informatie. Met geen mogelijkheid kon ik woorden vinden voor wat er allemaal gebeurde - een ander symptoom van overweldigende ervaringen: speechless terror. Zo overweldigd dat woorden verdwijnen. Simpelweg dus doordat het gebied in de hersenen dat gaat over taal formuleren, uit gaat. Denk aan de beleving van bevriezen, waarbij je op spanning staat, maar geen vin meer kunt verroeren. En ook niks meer kunt uitbrengen. In die staat van zijn staat ons taalgebied op non-actief.

Op het laatst kon ik haar zeggen: ik voel me opgesloten. En dat ving eigenlijk de hele lading wel. Dat was afgelopen vrijdag. Ik sprak met haar af een reeks van 5 aan te willen gaan. Het lichaam kan nog wel wat meer bevrijding gebruiken, voel ik.

En toen was er dus de vuurcirkel. Mensen die me lang kennen weten dat ik ooit startte aan een opleiding tot welzijnswerker. Ik liep vast tijdens de praktijk ervan, stage. Ik werd te veel geconfronteerd met eigen leed en onvermogen, en kon daar met geen mogelijkheid in de praktijk mee uit de voeten. Nu pas, maar eindelijk dan toch, kan ik zeggen hoe dat komt: de speechless terror was er toen al. Alleen in dissociatie - het dagdromen - was er veel vrije tekst, dat was mijn safe place. En later in het schrijven. Maar in directe interactie raak ik nog altijd erg snel in min of meer bevroren staat. Als het belangrijk voor me is tenminste.

Ik begrijp inmiddels ook waarom de pogingen daarna om een counselling-praktijk te starten nooit lukte. 3 keer eerder al heb ik me ingeschreven bij de KvK om deze wens hoe dan ook tot realisatie te brengen. Het kwam nooit van de grond, verlamd als ik me voelde. Ook dit is een symptoom van de instorting die plaatsvindt bij te grote overweldiging: verlamming. Ook daar zat inmiddels gene op, want ergens ging het steeds weer mis met precies datgene wat ik zo graag wilde. 

In aanloop naar de vuurcirkel ging ik door alle staten van oude angst heen. Anders dan hiervoor kon ik ze nu beter onderscheiden en ook laten zijn. Een belangrijk onderdeel van de weg uit het vastzitten en herstel van trauma, is dat: leren om present te zijn als het lichaam reacties wil doorlopen.

Oja, dat had ik nog niet gezegd hè: de grote naam op gebied van trauma zegt het compleet tegenovergestelde als die andere grote naam 4 jaar geleden: Het is heel goed mogelijk om te herstellen van trauma, zelfs vele jaren later nog. Alle hersenscans die inmiddels zijn gemaakt hebben de plasticiteit er van aangetoond. Wat hebben we eigenlijk een magnifiek lichaam.

Terug naar de vuurcirkel. Het startpunt van wat ooit een traumacentrum moet gaan zijn. Bij voorkeur voor ik oud en bejaard ben ook nog. Eigenlijk wil ik het gewoon dit jaar realiseren. De praktische kant ervan is een makkie, maar wat heb ik een belangrijk obstakel in mezelf te overwinnen in deze.

Afgelopen nacht kon ik nauwelijks slapen en vanmorgen bleek dat er waarschijnlijk niemand zou komen. Afzeggingen vanwege ziekte. Ik wist niet wat ik erger vond: het gênante van de te verwachten faal, of de opluchting dat ik nu in ieder geval niet in staat van bevriezing terecht zou komen. Waarmee het conflictueuze van de situatie direct duidelijk wordt.

Maar als iets me duidelijk is geworden van alle interviews en webinars die ik inmiddels van die grote namen uit de hoek van traumabehandeling, dan is het wel het belang van zelfcompassie. Je veilig leren voelen bij jezelf. En dus liet ik het zijn, ademde vooral lang uit - iets wat het lichaam kalmeert - en ging naar de vuurplek aan de rand van de wijk in Asten. Daar maakte ik vuur. Het was geruststellend, want het lukte. Het was een mooi warm vuur, en prachtig open weer. En ik bedacht dat het goed was zo, ook als er niemand zou komen.

Er kwam inderdaad niemand vanwege de oproep, maar ergens na een half uur liep er een vader voorbij met twee dochters. De jongste was nieuwsgierig, en vader besloot hier gewoon maar in mee te gaan, door het hek naar mij toe te lopen. Waardoor ik voor het gemak maar heb geconcludeerd dat ik genoeg welkom uitstraal. Die gedachte stelt me ook gerust.

Ik besloot ze tegemoet te komen, want erg welkom en we raakten aan de praat. Ik haalde de marshmallows tevoorschijn en de meisjes lieten me zien hoe je die warm maakt. Een derde dochter werd er bij gehaald en het geheel was een heel vredige, lieflijk eenvoudige ontmoeting op zondagmiddag. Na drie kwartier gingen ze weer verder. Ik was geïnspireerd maar anders dan hiervoor niet overweldigd door alle opkomende emoties. En niet gedissocieerd geraakt. Driemaal yay voor mij.

De vuurcirkel is een blijver heb ik besloten.

Maar toen dus de nachtmerrie, zojuist. Waardoor ik maar uit bed gekomen ben, want niet meer rustig te krijgen. Ik heb de indruk dat die me iets duidelijk wil maken. Iets waar ik met cognitie niet bij kan. Ik heb geen actieve herinneringen aan een gebeurtenis die lijkt op de situatie in de droom. Wat ik zou kunnen bedenken is een gebeurtenis waarover me is verteld, van toen ik nog erg klein was. Maar daar kan ik met mijn geheugen niet meer bij. Het is echter goed mogelijk dat het lichaam toen al in een bepaalde bevroren staat terecht is gekomen. En nee, dat is niet gek, wazig of alternatief, maar aantoonbaar in hersenscans. 

Maar dus, hoe dan wel? Mogelijk gaan de komende massagesessies iets doen. Want loskomen uit trauma gebeurt niet door alleen cognitie iets te doen. Het helpt met inzicht krijgen, maar het lichaam houdt de score bij, dus dat vraagt om aandacht.

Indien de massages het niet gaan doen, dan is er nog de therapie met psychedelica. En niet schrikken hiervan: dit gaat de toekomst worden. Er wordt momenteel veel onderzoek naar gedaan. Niet zomaar wat drugs nemen, maar in zeer gecontroleerde en begeleide sessie substanties nemen die geestverruimend zijn en je dus een andere kijk op jezelf en je geschiedenis kunnen geven. Waardoor eindelijk al die stromingen bij elkaar kunnen komen van wetenschap, sjamanisme, spiritualiteit, religie, lichaamswerk, alternatieve geneeswijzen tot aan de reguliere psychiatrie en ze samenvoegen tot de science of human experience. En hoe we die zo optimaal mogelijk kunnen krijgen.

Anyways, ik laat het voor nu maar hierbij. Ik zou nog uren door kunnen vertellen, maar ik ga me komende tijd buigen over delen in directe interactie. Daar heb ik nog wat heling te verrichten namelijk. Voor nu: welterusten en tot snel maar weer.

mail aan trauma research center Bessel van der Kolk

Hi everybody,

I just watched the recorded zoom meeting by host Philip Wolfson from 2020 about neuroscience and psychedelics with the panel of 4 with Bessel van der Kolk. I've been following Bessel for a while after reading his book. In the first place because of my own need for useful answers to my personal quest since my twenties. Bessel said something nice at the end of this meeting that led me to contacting you, namely that our narrow constricted view of the world is indeed very constricted, the cultural corset that we live in. I already felt that as a child, but I couldn't convey it in any way to the people around me. And that has led to a life in which I have felt myself crying in the desert (this is a dutch saying).

But certainly and especially because I am intrigued by what happens to people after trauma, and how they can be helped. Currently working as a nurse, but I would like to make the switch to research and mental health. Because you want to build a community and I completely agree with the approach and ideas, I would like to get in touch with like-minded people in the Netherlands. Possibly also to gain experience with psychedelics and to spread similar work here in the Netherlands. So my question is: are there people within your network that I could contact?

I sincerely hope to be able to get in touch with like-minded people to continue and further shape the work here.

kindly,

Carry Verrijt 

dwaalsporen

De sciense of safety en hoe onze lichamen zich veilig voelen bij andere lichamen, om het even zo te zeggen, en daarvoor hoeven we alleen maar te kijken naar de dierenwereld. In religieuze kringen hebben ze dat goed begrepen. Van oudsher wordt er gezongen, ritmisch bewogen, en doen groepen dat allemaal tezamen. Of dat nou gaat om christenen die op de knieën bidden, de moslims die knielend hun gebeden opzeggen, indianen die rondom het vuur de regendans doen of soldaten die al marcherend hun strijdliederen vocaliseren....

Waar we onz in deze omstandigheden goed door gaan voelen is het chanten, zingen of bidden - oftewel langer uitademen dan inademen en vocaliseren. Het langer uitademen kalmeert het lichaam omdat het de vagale tonus positief beïnvloedt. Vocaliseren helpt om je lichaam naar de staat te helpen waarin het zich meest veilig voelt (ventrale staat van zijn). Het bewegen is helpend voor de fysiologie, het buigen en knielen voor de bloeddruk en het ritmisch allemaal dezelfde bewegingen maken geeft onze lichamen het signaal dat we "in sync" zijn met de rest van de kudde. Zoals scholen vissen, zwermen vogels of kuddes bizons die allemaal tegelijk dezelfde kant op rennen. Het geeft het lichaam het gevoel van veiligheid. 

Dit gaat allemaal volledig buiten cognitie om. We weten alleen wel dat we ons er goed bij voelen. Heel fijn natuurlijk. Zoals we ook weten wanneer we ons niet goed voelen. Vanuit cognitie willen we echter heel graag betekenis geven aan wat we ervaren. Dus maken we verhalen. Gaan we overtuigingen er op na houden.

Waar we dus de mist in gaan is dat we verhalen maken zonder volledig op de hoogte te zijn van de redenen of oorzaken van ons ervaren. Dan maken we verhalen naar wat we kunnen bedenken. En dan gaat vervolgens de inhoud van het verhaal een eigen leven leiden. 

Dan kunnen we dus gaan geloven dat we ons goed voelen, niet omdat we zingen maar omdat we christelijke liederen zingen. Terwijl het ook carnavalsliedjes of kinderliedjes zouden kunnen zijn. Maar omdat we gaan geloven dat het om de christelijke inhoud gaat, kunnen we op een dwaalspoor terecht komen waarin degenen die niet die christelijke inhoud zingen, de vijand gaan worden en buitengesloten moeten worden. 

Al vroeg voelde ik hoe verhalen die voor anderen als absolute waarheid golden, voor mij niet klopten. Als verhaal mooi en misschien ook betekenisvol, maar niet absoluut. Het is er terugkijkend de reden van geweest dat ik op het spoor terecht kwam van de overtuigingenleer en me die ben gaan meesteren. Toch heb ik het frustrerend gevonden geen wetenschappelijke onderbouwing te hebben voor wat voor mij zo duidelijk was. 

Daarom was ik zo enorm gegrepen toen ik deze neurofysiologische onderzoeksresultaten onder ogen kreeg. Dit was de wetenschappelijke onderbouwing van wat ik intuïtief wist. Verhalen zijn echter mooi en bijzonder waardevol, vind ik. In mijn werk kom ik bij veel mensen over de vloer en al gauw krijg ik hun verhaal te horen. Ik laat me daar graag door inspireren. Juist de verhalen onderscheiden ons van de dierenwereld, en dat we kunnen beslissen om ons verhaal een nieuwe wending te geven.

Ik denk dat we als mensheid daar een beetje zijn aanbeland. Mooi wel om daar deel van uit te maken. Vind ik. Dat past prachtig in mijn verhaal.

Tekst voor vuurcirkel - the lullaby

 Rondom het vuur

Als we samen bij het vuur

Kijkend in de vlammen

Marshmallows warm maken

Ons warm en geborgen voelen

En veilig genoeg om ons verhaal te delen

Onze stem te laten horen, of onze stille aanwezigheid te laten zien

Als we samen bij het vuur

Ons gehoord en gezien weten door de aanwezigheid van veilige anderen

Dan kan ons verhaal door de warmte van de vlammen

En de koestering van de ander

Een nieuwe kleur krijgen

De kleur van niet meer alleen

De kleur van samen.

Een tijd terug ontdekte ik de polyvagaaltheorie, die is gebaseerd op de inzichten over ons autonoom zenuwstelsel en hoe wij heel onbewust reageren op signalen van gevaar en veiligheid. De theorie was voor mij de grote vondst waar ik al lang naar op zoek was, en gaf een neurologische en wetenschappelijke onderbouwing voor wat ik intuïtief wist: wij, mensen, hebben het nodig om ons veilig te weten en die veiligheid moeten we vinden bij elkaar. Aldus was ik uitgekomen bij de wetenschap van veiligheid, the science of safety. Of, zoals Bessel van der Kolk, deskundig op gebied van traumabehandeling, het mooi zegt: zolang we ons veilig gekoesterd weten in de harten en geesten van mensen die van ons houden, kunnen we bergen beklimmen, woestijnen oversteken en de hele nacht opblijven om projecten af te maken.

Je veilig voelen is niet hetzelfde als de afwezigheid van gevaar ervaren. Het is niet voldoende om stressfactoren te elimineren om te kunnen floreren. We hebben signalen van veiligheid nodig voor onze gezondheid, voor groei en moving forwards. Om voort te kunnen gaan in het leven. Het belang van dit inzicht, dat we naast het wegvallen van stressoren ook signalen van veiligheid nodig hebben, wordt nog ernstig onderschat. Op vele gebieden in onze samenleving. Maar vooral ook op plaatsen waar gewerkt wordt met kwetsbare anderen, zoals scholen, ziekenhuizen en therapeutische omgevingen. De polyvagaaltheorie verschaft hier belangrijke inzicht in.

Om dit op heel eenvoudige wijze inzichtelijk te maken, geef ik graag het voorbeeld van het lieflijke slaapliedje van een moeder naar haar baby. Versus de lage stem van vader. Hoe de stem van moeder geruststelt en die van vader niet. Daar liggen biologische, neurologische principes aan ten grondslag. En hoe vreemd dit voor sommigen misschien ook mag klinken: we hebben tot op ons sterfbed nog steeds dit geruststellende slaapliedje nodig. Niet van onze moeder misschien, maar wel van elkaar. Helaas ontbreekt het hier vaak aan voor veel mensen, en daar ontstaat dus een breed scala aan chronische klachten door. Sociaal-emotioneel, psychisch en lichamelijk.

Ons autonoom zenuwstelsel is continu de omgeving aan het scannen naar signalen van veiligheid en gevaar. Het doet dit om ons in leven te houden, en het grootste gedeelte hiervan vindt plaats zonder dat we ons daar bewust van zijn. We merken voornamelijk de automatische respons op als we in een andere staat van zijn terechtkomen. Als ons lichaam zich opmaakt om te gaan vechten of te vluchten bijvoorbeeld. Denk aan een versnelde ademhaling, het zweet dat je uitbreekt, onrustige gevoelens, enz. Maar ook reacties als het niet meer kunnen vinden van woorden, stilvallen en een gevoel van je terugtrekken zijn een respons van het autonoom zenuwstelsel. 

Dit gebeurt allemaal onwillekeurig….en dat is waar heel vaak misverstanden om ontstaan. De algemene opvatting is namelijk nog steeds dat we hier met wilskracht wel even iets aan kunnen veranderen, en dat is ook nog vaak een uitgangspunt binnen behandelmethoden. Punt is dat met deze benadering alleen maar meer signalen van onveiligheid ontstaan, omdat we worden beoordeeld op onze wilskracht. Met betrekking tot iets waar we dus eigenlijk helemaal niet zo veel vat op hebben. Geen wonder dus dat mensen het gevoel krijgen dat ze falen en zich gaan schamen.

Het safe and sound protocol (ssp) is een luistermethode gebaseerd op de kenmerken van het geruststellende slaapliedje van moeder. Interessant om te weten is het feit dat geluid de belangrijkste trigger is als het gaat om signalen vanuit de buitenwereld. En geluiden geven dus een signaal af van veiligheid of van gevaar. De ssp is afgestemd op wat ons zenuwstelsel beoordeelt als veilig, alle elementen van gevaar zijn eruit gehaald. Met het luisteren krijgt het lichaam heel vanzelf signalen van veiligheid. Voor sommige mensen is dat een primeur. Door de aanwezigheid van een veilige ander met wie over deze ervaringen gepraat kan worden en over eventuele herinneringen of associaties die er door opkomen, kunnen oude verhalen over onszelf en de wereld, een nieuwe kleur krijgen. En wordt er een nieuwe beweging vooruit mogelijk.

De vuurcirkel is bedoeld als uitnodigende omgeving om samen te komen, met elkaar aanwezig te zijn en verhalen te delen. Dit laatste hoeft niet, maar kan wel. De nadruk ligt hierbij vooral op het delen, het geven van een stem aan je eigen verhaal. Omdat het verhaal bijzonder is en gehoord wil worden. Precies zoals het is. Om de sfeer en veiligheid te borgen is er een hoofdregel: elk verhaal is goed zoals die is, behoeft geen toevoeging of verandering maar wil vooral gehoord en gekoesterd worden. In de harten van veilige anderen geborgen worden.

Natuurlijk kan het voorkomen dat het verhaal van de ander bij onszelf iets triggert en een respons losmaakt. Ook daar is alle ruimte voor. Het kan naast elkaar bestaan, zolang we in gedachten houden dat het niet die ander zelf is die ons triggert, maar elementen in het verhaal. Ik zal er alles aan doen om als spaceholder het proces voor alle betrokkenen de ruimte te geven. Voel je vooral heel welkom.